برای توضیح عبارت مصنّف ناچار از بیان مقدّمهای هستیم و آن اینكه به حساب ابجد هر حرفی از حروفات بیست و هشتگانه عرب دارای عدد مخصوصی است بدین ترتیب: أبْجَد ، هَوَّزْ ، حُطِّی ، كَلِمَن ، سَعْفَصْ ، قَرِِشَت ، ثَخَّذْ ، ضَظِغْ لا:
أ 1 ، ب 2 ، ج 3 ، د 4 ، ه 5 ، و 6 ، ز 7 ، ح 8 ، ط 9 ، ی 10 ، ك 20 ، ل 30 ، م 40 ، ن 50 ، س 60 ، ع 70 ، ف 80 ، ص 90 ، ق 100 ، ر 200 ، ش 300 ، ت 400 ، ث 500 ، خ 00 6 ، ذ 700 ، ض 800 ، ظ 900 ، غ 1000، آ 1
البتّه همزه و الف ، هر یك را به عدد «1» حساب میكنند و حروفاتی را كه به واسطه تشدید مكرّر است یك حرف محاسبه مینمایند مثلاً لفظ علیّ را 110 میگیرند . چون ع 70 و ل 30 و ی 10 است و مجموعاً 110 میشود و تشدید یاء را حساب نكردهاند .
و كلمه قدوّس را 170 میگیرند چون ق 100 و د 4 و و 6 و س 60 است و دا ل مكرّر در تلّفظ ، یك دال نوشته میشود و مناط نوشته را قرار میدهند .
و كلمه فعّال را 181 میگیرند چون ف 80 و ع 70 و ا 1 و ل 30 است ، لكن استثناء كلمه جلاله: لفظ الله را با آنكه لام تشدید دارد دو حرف حساب میكنند و الف الله را حساب نمیكنند بنابراین الله 66 میشود چون همزه 1 و ل 30 و ه 5 است و به همین جهت الله را با تشدید نمینویسند بلكه در كتابت لازم را مكرّر مینویسند و الف را نیز نمینویسند و در كتابت اینطور مینویسند: الله در حالی كه طبق قواعد معمولی رسم الخطّ باید اینطور نوشته شود: ألاّه ؛ لیكن چون رسم الخطّ عربی طبق حساب ابجد است لذا الّاه را به صورت الله باید نوشت و تشدید هم بر روی آن نباید گذارد و بر همین اساس چون حروف مشدّد در كتابت یك حرف نوشته میشود یك حرف محاسبه میشود و طبق آنچه گفته شد الف إلاه را نیز حساب نمیكنند و مجموع آنرا 37 میدانند چون در كتابت إله بدون الف نوشته میشود .
و الف رحمن را نیز حساب نمیكنند و مجموع آنرا 298 میدانند چون در كتابت رحمن بدون الف نوشته میگردد.
چون این مقدّمه را دانستی حال بدانكه هر كلمه را به حروف ابجد ، یا به حساب مُجْمَل محاسبه میكنند یا به حساب مفصّل .
مُجْمَل آنست كه تعداد حروف كلمه را همچنان كه نوشته میشود باید حساب كرد مثلاً قدّوس چهار حرف دارد: ق 100 و د 4 ، و 6 ، و س 60 و فعّال چهار حرف دارد . ف 80 و ع 70 و ا 1 ، و ل 30 و یا أحدُ یا صَمَد ده حرف دارد: ی 10 و ا 1 و ا 1 ، و ح 8 و د 4 ، ی 10 ،ا 1 ص 90 ، و م 40 ، د 4 ، بنابراین قدّوس 170 و فعّال 181 و یا احد یا صَمَد 169 خواهد بود .
و مفصّل آنست كه تعداد حروف كلمه را همچنان كه تلّفظ میشود باید حساب كرد ، بنابراین هر حرفی چون در تلّفظ به چند حرف تلّفظ میشود باید تمام حروف تلّفظ شده در حساب آید ؛ مثلاً قدّوس چهار حرف دارد ق د و س ؛ «ق» این طور تلفظ میشود: قاف لذا باید آنرا سه حرف به حساب آورد: ق ،100 ا 1 ف ، 80 و «د» این طور تلّفظ میشود: دال لذا باید آنرا نیز سه حرف به حساب آورد: د 4 ، ا 1 ، ل 30 ، و «و» این طور تلفظ میشود: واو و آنرا نیز باید سه حرف به حساب آورد ، و 6 ، ا 1 ،و 6 و «س» این طور تلّفظ میشود: سین و باید آنرا نیز سه حرف محاسبه كرد: س 60 ، ی 10 ، ن 50 بنابراین كلمه قدّوس به حساب مفصّل 349 خواهد بود ؛ در حالی كه به حساب مجمل 170 محاسبه شد .
مثال دیگر یا أحدُ یا صَمَد یكایك از حروفش اینطور تلّفظ میشود: یا الف الف حا دال یا الف صاد میم دال . بنابراین به حساب مفصّل باید هر یك از این حروف را مفصّلاً به حساب آورد بدین ترتیب: ی 10 ، ا1 ، ا 1 ، ل 30 ف80 ل 30 ف 80 ح 18 ، د 4 ا1ل 30 ی 10 ا 1 ا 1 ل 30 ف 80 ص 90 ا 1 د 4 م 40 ی 10 م 40 د 4 ا 1 ل 30 و بنا براین مجموعاً 619 خواهد بود در حالی كه همین كلمه مباركه بحساب مجمل 169 میباشد .